ارزیابی آراء برخی حکیمان درباب صدور یا جعل

نویسنده

  • منیره پلنگی هیئت علمی دانشگاه مطهری
چکیده مقاله:

در این مقاله آراء متفکرانی که هرکدام بنوبه خود می‌تواند نماینده وحتی گاه مؤسس مکتب خاصی قلمداد شود، در زمینة جعل و صدور مورد ارزیابی قرار گرفته است. در آغاز به نظر می‌رسد که باید بتوانیم در یک تقسیم کلی حکماء را صرفاً در دو گروه جای دهیم: یک گروه آن‌هایی که در چارچوب کثرت و تباین وجودات، علیت و جعل را به معنای مرسوم آن تلقی کرده ولذا جعل را متعلق به «وجود»» دانسته‌اند، و درنتیجه صدور معالیل را از علت همانا گسترش دایرة وجود ویا موجودات تصور کرده‌اند. گروه دیگر کسانی که نظر به وحدت صرفة سنخ وجود، فزونی یافتن دایرة وجود را ناممکن دانسته، علیت را به معنای ظهور و تجلی تفسیر کرده‌اند. اما، برخلاف این برداشت اولیه، خواهیم دید که در دستة دوم کسانی چون ملاصدرا علیرغم قول به وحدت وجود و فاعل بالتجلی دانستن مبدأ اعلای هستی، همچنان به مجعولیت «وجود»» رأی داده‌اند که این خود می‌تواند محل توجه و نظر قرار گیرد؛ چنان که در زمرة قائلین به مجعولیت ماهیات کسانی چون شیخ اشراق را داریم که، بکلی متفاوت با دیگران، نظامی مبتنی بر نور (و نه وجود) بنا نهاده و درعین حال نور و ظلمت هردو را صادر یا مجعول قلمداد کرده است. بدین ترتیب ما عملاً با حکیمانی با مواضع مختلف در این باب مواجهیم که حتی اگر در تقسیم دوشقی اول هم قرار گیرند، اما با ویژگی‌های خاص خودشان در یک تقسیم فرعی‌تر بنحوی از سایرین جدا خواهند شد. درپایان بدین نتیجه می‌رسیم که نگاه عمیق و همه‌جانبه‌ای در معنای «صدور» و «جعل»، آن گونه که متناسب با موازین عقلی-حِکمی است، از سوی برخی حکیمان صورت نگرفته است و بنظر بدون تأمل کافی در معنای علیت به احکام مربوط به آن پرداخته‌اند. ذکر مبانی مؤثر ایشان در مبحث مذکور را مورد توجه قرار داده‌ایم تا نشان دهیم که برخی از ایشان حتی رأی خود را در این باب بر مبانی صریح وجودشناسی خویش مبتنی نساخته‌اند و دو گونه موضع‌گیری داشته‌اند.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

پیامبری حکیمان با تکیه بر آراء شیخ اشراق و ملاصدرا

تاریخ کهن ودیرپای حکمت وحکیمان نامدار ملل واقوام، بویژ ه یونان، از ابعاد مختلف ظرفیت بحث وتعمق وتحقیق وپژوهش دارد. یکی از آن ابعاد، ادعای پیامبر بودن آنان ویا دست کم منشأ وحیانی داشتن نظرها، ایده‌ها ودانشهای آنان است. در این مقاله، این موضوع با تکیه برآراء سهروردی وصدر المتأ لهین مورد بررسی شده است. آن هم از این جهت که به نظر می‌رسد این دو بزرگوار بیش از دیگران بدین موضوع پرداخته‌اند وتصریحات ...

متن کامل

پیامبری حکیمان با تکیه بر آراء شیخ اشراق و ملاصدرا

تاریخ کهن ودیرپای حکمت وحکیمان نامدار ملل واقوام، بویژ ه یونان، از ابعاد مختلف ظرفیت بحث وتعمق وتحقیق وپژوهش دارد. یکی از آن ابعاد، ادعای پیامبر بودن آنان ویا دست کم منشأ وحیانی داشتن نظرها، ایده ها ودانشهای آنان است. در این مقاله، این موضوع با تکیه برآراء سهروردی وصدر المتأ لهین مورد بررسی شده است. آن هم از این جهت که به نظر می رسد این دو بزرگوار بیش از دیگران بدین موضوع پرداخته اند وتصریحات ...

متن کامل

بازتاب آراء لغوی و ادبی در تفسیر آیه جعل خلیفه

یکی از راهکارهای مناسب در نقد آراء متفاوتی که از آیات قرآن برداشت شده، استناد به تحلیل ادبی آیه است؛ لذا توجه به نقش آراء ادبی در تفسیر آیه، اهمیت ویژه ای دارد. عبارت ﴿إنِّی جَاعِلٌ فیِ الْأَرْضِ خَلِیفَهً﴾ از جمله آیاتی است که از یک سو تحلیل های مختلف ادبی درباره آن ارائه شده و از سوی دیگر با توجه به اختلاف دیدگاه عالمان مسلمان در مقام خلافت الهی، تعابیر مفسران در ذیل آیه متفاوت گشته است. از این رو، پژوهش ح...

متن کامل

بررسی برخی دیدگاه‌ها درباب آموزه فدیه

  بر مبنای «آموزه­ی فدیه»، مسیح(ع) با تحمل رنجهای بسیار و مرگی سخت، سبب شد که خداوند گناهان بشر را ببخشاید و از عذاب نوع انسان چشم پوشی کند. در باب این آموزه نظریات گوناگونی ارائه شده است که مهم­ترین آنها عبارتند از: « نظریه­ی غرامت»، «نظریه­ی نمونه اخلاقی» و «نظریه­ی جبران». این مقاله می کوشد ضمن معرفی این نظریه­ها، به چالش‌های بر سر راه هریک از آنها و نیز پاسخ­های به این چالش­ها بپردازد. در ا...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 8  شماره 29

صفحات  47- 76

تاریخ انتشار 2012-05-21

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023